- to wewnętrzny system regulacji pozwalający na adaptację i wewnętrzną integrację myśli, uczuć i zachowania w określonym środowisku w wymiarze czasowym (poczucie stabilności).
- jest także definiowana jako charakterystyczny, względnie stały sposób reagowania jednostki na środowisko społeczno- przyrodnicze, a także sposób wchodzenia z nim w interakcje.
- kształtowana jest przez całe życie, szczególnie w okresie dzieciństwa oraz młodości poprzez wpływ bodźców zewnętrznych w procesie socjalizacji, a także własnej aktywności jednostki. Istotną rolę odgrywają tu również wrodzone cechy biofizyczne;
Kultura
- jest pewnym zespołem dyspozycji psychicznych przekazywanych w łonie danej zbiorowości przez kontakt społeczny i uzależniony od całego systemu stosunków międzyludzkich.
- należy do środowiskowych determinant osobowości.
- każda kultura ma swoje własne zinstytucjonalizowane i usankcjonowane wzorce wyuczonych zachowań, rytuały i przekonania. Znaczy to, że większość członków kultury będzie miała wspólne niektóre charakterystyki osobowości (weźmy chociażby kulturę muzułmańska i osobowość Muzułmanów w porównaniu np. do katolików).
Psychoanaliza kulturowa Ericha Fromma
Jednym z badaczy, który zajmował się wpływem kultury na osobowość człowieka był Erich Fromm. Jego teoria wywodzi się z teorii Freuda i Marksa. Ludzie nie mogą być wolni, ponieważ podlegają oddziaływaniu nieświadomych czynników socjokulturowych.
Fromm podkreślał społeczne i kulturowe determinanty zachowania, w przeciwieństwie do motywacji biologicznych. Człowiek ma niespotykane właściwości: świadomość refleksyjną, rozum i wyobraźnię. Z jednej strony warunkują one rozwój kulturowy ale z drugiej leżą u podłoża egzystencjalnych dylematów, poczucia bezradności i osamotnienia. Potrzeby są wynikiem kulturowej ewolucji człowieka, a ich funkcją jest wypełnienie pustki wynikłej z oderwania od natury.
W poszukiwaniu bezpieczeństwa: ucieczka od wolności
W miarę poszerzania się marginesu wolności człowiek czuje się coraz bardziej samotny i wyobcowany. Odejście od natury spowodowało zerwanie więzi łączących go z przyrodą, a rozwój społeczno-kulturowy doprowadził do rozluźnienia społecznych więzi z grupą. Zbyt wiele wolności w społeczeństwie sprawia, że ludzie czują się coraz bardziej osamotnieni. Możliwość dokonywania indywidualnych wyborów nierozerwalnie łączy się lękiem. Ludzie zrzekają się indywidualnej odpowiedzialności za kształt własnego życia i powierzają je przywódcom, władzy, autorytetom. Ucieczka od wolności redukuje lęk.
Dojrzałym sposobem rozwiązywania dylematu wolności jest zjednoczenie z innymi ludźmi w duchu i miłości wspólnej pracy. Istnieją jeszcze dwa inne rozwiązania. Pierwszym jest bezsensowna destrukcja,. Druga możliwość, którą można widzieć jako ucieczkę od wolności w wymiarze indywidualnym, to uzależnienie od drugiego człowieka: związek symbiotyczny albo o charakterze sadystyczno-masochistycznym.
Zachowanie człowieka determinują czynniki zewnętrzne i wewnętrzne. Wśród czynników wewnętrznych Fromm wymienia potrzeby, które mają charakter obiektywny; wynikają one z refleksji nad egzystencją człowieka. Wyrastając ze świata przyrody, człowiek zyskał niespotykane w nim właściwości: świadomość refleksyjną, rozum i wyobraźnię.
Potrzeby służą odbudowaniu poczucia łączności ze światem, dającej poczucie bezpieczeństwa. Są to:
Potrzeba powiązania, czyli inaczej kontaktu - motywuje działania w kierunku przezwyciężenia izolacji od natury i od społeczeństwa, najpełniej realizuje się poprzez twórczą miłość i opiekowanie się innymi;
Potrzeba transcendencji - nastawiona jest na opanowanie środowiska i twórczą aktywność, dzięki której życie staje się celowe, a człowiek zyskuje poczucie, iż jest skutecznym twórcą;
Potrzeba zakorzenienia - wyraża dążenie do przynależności, bezpieczeństwa i stabilności, do znalezienia własnego miejsca w porządku społecznym;
Potrzeba tożsamości - motywuje do odkrywania własnej niepowtarzalności, głównie dzięki podejmowaniu własnych decyzji; jeśli indywidualnym wysiłkiem twórczym człowiek nie potrafi tego osiągnąć, określa swą tożsamość, identyfikując się z inną osobą lub grupą - poczucie tożsamości można uzyskać dzięki byciu z kimś lub z przynależności do czegoś;
Potrzeba systemu orientacji - motywuje do przyjmowania lub formułowania systemu przekonań;
Potrzeba stymulacji - wyraża pragnienie zaangażowania się w świat poprzez jakąś formę stymulującej aktywności - konstruktywnej albo destruktywnej.
